' વંદે માતરમ્ 'ના રચયિતા બંગાળી લેખક બંકિમચંદ્ર ચટ્ટોપાધ્યાય મોટા દેશ ભક્ત હતાંંએ વાત આપ સૌ જાણો છો.તેમનાંમાં દેશદાઝ ઠાંસી-ઠાંસીને ભરી હતી . તેઓએ દેશભક્તિનાં રંગે રંગાયેલી એક નવલકથા " આનંદ મઠ " લખી જે વિશે આપણો દેશ અને આખી દુનિયા જાણે છે.
પણ મિત્રો શું તમને ખબર છે કે તેમને લખેલી ' આનંદ મઠ ' નવલકથામાંં આવેલ આપણા રાષ્ટ્ર્ગીત 'વંદે માતરમ્ ' નો જન્મ કેવી રીતે થયો ? બહુ ઓછા લોકોને આ વાતની ખબર હશે . આજે આપણે વંદે માતરમ્ નો જન્મ કેવી રીતે થયો અને તેનાં શબ્દોનો શું અર્થ થાય છે.
એક દિવસ જ્યારે બંકિમચંદ્ર તેમની નવલકથા આનંદ મઠ લખી રહ્યાંં હતાં ત્યારે તેમની દિકરીએ તમને એક પ્રશ્ન કર્યો ," પાપા, આપણો દેશ કેવો છે ? આના જવાબ રૂપે બંકિમબાબુએ તેમની પોતાની દિકરીને ભારત દેશ કેવો છે એ બતાવવા માટે દિકરીને ભારત દર્શન કરવવાનું નક્કિ કર્યું અને તેઓએ રેલ પ્રવાસ ધ્વારા ભારત દર્શનની શરુઆત કરી. આ રેલ પ્રવાસ દરમ્યાન તેમણે બારીમાંથી ધનધાન્યથી લચી પડેલા ખેતરો , વૃક્ષો , પહાડો ,નદીઓ, સમુદ્રો ,જંગલો, રણ, જળધોધ, બાગ-બગીચાઓ, ગામડાં અને શહેરો, આ ઉપરાંત અદભુત કુદરતી દૃશ્યો બંકિમ બાબુએ જોયા. આવાં મનોહર દૃશ્યો બાબુનાં મનમાં ચાલતાં થયાં રાત્રે ઉંઘમાં પણ તેમને આ બધુંં દેખાતુ હતું અને આ ઉપરથી તેમનાં હ્રદયમાંથી એક અદભુત ભાવનાનો સ્ત્રોત વહેવા લાગ્યો જેમાથી વાણી સરવા લાગી અને છેલ્લે આપણાંં રાષ્ટ્ર્ગીત 'વંદે માતરમ્ ' નો જન્મ કેવી રીતે થયો. ત્યારબાદ તો દેશનાં લોકોનાં મુખે આ ગીત ગૂંજતુ થયું .વંદે માતરમ્ નું સુત્ર લોકો જોરશોરથી બોલતાં થયાં કંઇ કેટલાયે પોલિસની લાઠીઓ, ગોળીઓ ખાધી તો કેટલાંક તો જેલમાં પણ જઇને આવ્યાં. તે આજ વન્દે માતરમ . અને અંતે બંધારણ સભા બેઠક ( ૨૪\૧\૧૯૫૦)માં જાહેર થયું કે ' જન ગણ મન ' એ ભારતનું રાષ્ટ્રગાન છે. તેને જેટલો દરજ્જો આપવામાં આવે એટલો જ દરજ્જો વંદે માતરમ્ ગીતને આપવો. વંદે માતરમ્ ગીત આનંદ મઠ નવલકથાંં ઘણું લાંંબું છે પણ તેમાંથી અમુક ભાગ રાષ્ટ્રગીત તરીકે સ્વીકારાયું છે.
આપણે જોયુંં કે આપણા રાષ્ટ્ર્ગીત 'વંદે માતરમ્ ' નો જન્મ કેવી રીતે થયો હવે તેમાં આવેલાં શબ્દોનો શું અર્થ થાય છે તે પર નજર નાખીએ...........
સુજલામ - સુ- સારાંં અમૃત જેવા - પોષક જલ પીવડાવનારી .
સુફલામ - સુ - સારાં ફળો -અનાજ - ધાન્ય આપનારી .
શસ્ય - અનાજની કૂંપળ શ્યામલ - ખેતરો વાળી , તને શત શત પ્રણામ .
શુભ્ર - સફેદ -સ્વચ્છ સોનલ - રૂપલ - અલપ - ઝલપ .
જ્યોત્સ્ના - ચાંદની - શીતળ પ્રકાશમય .
પુલકિત - હર્ષિત ,રોમાંચિત,સદાય પ્રસન્નતા યુક્ત .
યામિનીમ્ - રાત્રિ ચાંદ - તારાયુક્ત રાત્રિથી શોભતી .
ફુલ્લ - પુષ્પ પરાગવાળાં ફુલો , વાંઝણી વનસ્પતિ નહીંં .
કુસુમિત - પરાગયુક્ત કે જેમાંથી ફળો થવાનાં હોય .
દ્રુમ - વૃક્ષ - દલ ઝૂંંડ -સમુહ શોભનીય વૃક્ષોનાં ઝુંડથી શોભતી,વિવિધ વૃક્ષોથી શોભતાં જંગલોથી યુક્ત .
સુમધુર ભાષિણીમ - મધુર ભાષણ કરનારી .
સુખદામ - સદાય સુખ આપનારી .
વરદાન - સદાય સુખનાં વરદાન દેનારી મારી માતૃભૂમિ તને કોટી કોટી વંદન .
હું મારા સમગ્ર અસ્તિત્વથી તને વંદું છુંં........
ભારત માતા કી જય